De Jeugdwet onder de loep: contractdiversiteit of onmogelijke afspraken?

Decentralisatie en gemeentelijke beleidsvrijheid

Sinds 2015 is de verantwoordelijkheid voor de financiering van de jeugdzorg verschoven naar de gemeenten. Dit biedt gemeenten de vrijheid om hun eigen beleid te voeren bij het inkopen van zorg. Hoewel zij verplicht zijn om voldoende en passende zorg aan te bieden, hebben ze de vrijheid om zelf te bepalen hoe ze dit doen.

Voor zorgaanbieders kan het zorglandschap worden vergeleken met verschillende gezelschapsspellen. Gemeenten bepalen namelijk welk spel er gespeeld wordt, afhankelijk van hun beleid. Hoewel aanbieders vaak zorg leveren binnen verschillende wettelijke kaders, wordt de diversiteit binnen één wet, zoals de Jeugdwet, groter door de keuzes die gemeenten maken. De volgende spellen illustreren de verschillende situaties:

Ganzenbord: Wet Langdurige Zorg (WLZ)

WLZ-aanbieders en zorgkantoren spelen een soort ganzenbord, waar de regels zijn vastgelegd door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZA) en Zorginstituut Nederland. Hoewel er kleine variaties zijn tussen zorgkantoren, zijn de afspraken en deadlines duidelijk gedefinieerd.

Monopoly: Zorgverzekeringswet (ZVW)

De Zorgverzekeringswet lijkt op het spel Monopoly, met variaties in regels afhankelijk van de situatie. De NZA en betrokken partijen, zoals verzekeraars en beroepsgroepen, bepalen de spelregels. De Zorgverzekeringswet biedt ruimte voor onverwachte wendingen, vergelijkbaar met het trekken van een kanskaart.

Dammen, schaken en knikkeren: Jeugdwet

Bij de Jeugdwet hebben gemeenten de regie. Dit betekent dat de ene gemeente damt, de andere schaakt, terwijl een derde knikkert. Zorgaanbieders moeten zich aanpassen aan deze variëteit en de bijbehorende spelregels kennen en volgen.

Variaties binnen samenwerkingsverbanden

Gemeenten kopen vaak gezamenlijk jeugdzorg in, wat resulteert in 42 samenwerkingsverbanden binnen de Jeugdwet. Toch kunnen de regels binnen deze verbanden flink verschillen. Soms zijn de verschillen klein, maar ze kunnen ook zo groot zijn dat een spel als tikkertje verandert in verstoppertje.

Naar meer standaardisatie

Hoewel er sprake is van diversiteit en afwijkingen, zijn er ook inspanningen om meer standaardisatie te bereiken. Een voorbeeld hiervan is de invoering van iJW 3.0, een set regels en afspraken om de communicatie rondom zorg te stroomlijnen. Sinds 2021 kan er alleen nog maandelijks worden gedeclareerd, wat een stap is naar meer structuur binnen de sector.

Project Afsprakenkaart

Om de financieel-administratieve afspraken verder te standaardiseren, is Ketenbureau i-Sociaal Domein in 2019 gestart met het project Afsprakenkaart. Dit initiatief biedt overzicht en inzicht in de contractuele afspraken tussen gemeenten en zorgaanbieders. Voor meer informatie over de afsprakenkaart kun je het whitepaper “De afsprakenkaart: van chaos naar inzicht en overzicht” downloaden, dat in samenwerking met Ketenbureau i-Sociaal Domein is ontwikkeld.

Uitdagingen voor softwareleveranciers

De variatie in afspraken vormt een uitdaging voor softwareleveranciers die systemen voor de jeugdzorg ontwikkelen. Het is niet alleen belangrijk om de juiste Elektronische Cliënten Dossiers (ECD’s) in te richten, maar ook om processen en mensen mee te krijgen in deze complexe omgeving.